وحدت مسلمین و تمدن سازی نوین اسلامی
تمدن به معنای وابستگی به شهر است و خروج از مرحله بادیه نشینی است و با فرهنگ تفاوت دارد. هر جامعه ای ممکن است تمدن نداشته باشد اما فرهنگ را همه دارند. تمدن سازی نوین اسلامی یعنی در بخش ابزاری و سخت افزاری پیشرفتهای مادی و معنوی داشت. آیت الله خامنه ای و امام خمینی (ره) دیدگاههای زیبا و نوینی در این زمینه بیان کرده اند که در این مقاله گنجانده شده است. چند تعریف برای وحدت بین مسلمین بیان شده است و از نظر قرآن ، روایات ، اشخاص مختلف از جمله امام خمینی (ره ) ، آیت الله خامنه ای ، دکتر شریعتی ، آیت الله بروجردی نیز بیان شده است. وحدت بین شیعه و سنی در برابر دشمن از شخصیتهای مختلف بررسی شده است. نقش نماز جمعه و آیات و روایات مربوط به این امر مهم آورده شده است. نقش حج و آیات و روایات مربوط به این مهم نیز مورد بررسی قرار داده شده است. منابع مورد استفاده از کتب ، نشریات و بیانات چندین و چند ساله انقلاب اسلامی و شخصیتهای مختلف است. در بحث تفرقه نیز آیات قرآن ، روایات معصومین علیهم السلام، امام خمینی (ره) و آیت الله خامنه ای مورد بررسی قرار داده شده است. شهید مطهری عوامل آسیب پذیری مسلمین را بررسی کرده و بیان نموده است. همچنین نوشته ای کوتاه در مورد تمدن اسلامی و نقش آن در جهان را بیان کرده است .
با توجه به اینکه جامعه اسلامی هر روز رو به پیشرفت است و این طبیعی است که با هر پیشرفتی در هر جامعه ای دشمنان آنها نیز بیکار نمی نشینند و با ایجاد تفرقه و از بین بردن وحدت در بین مسلمین تمدن اسلامی را که از نظر خود غربیها در سه تمدن اولیه موجود در جهان است را از بین میبرند. از این رو تمامی کسانیکه در تمدن اسلامی صاحب نظر هستند نسبت به این امر مهم بیانات و دیدگاههایی دارند و با درس گرفتن از این دیدگاهها و استفاده از آیات و روایات مختلف در مورد تمدن اسلامی و نقش وحدت مسلمین در تمدن سازی باید نقشه های کثیف غرب و جامعه غربی و دشمنان این تمدن و این مرز و بوم را نقش بر آب کرد و از بین برد. لذا باید تمامی جوانب این مهم و نکات آن را از منابع مختلف استخراج کرد و مکر حیله گران را به خودشان برگرداند. وظیفه هر مسلمان شیعه و سنی است که در برابر دشمن وحدت خود را حفظ کند و عوامل تفرقه را از بین ببرد و از اختلاف با دیگر مسلمانان در دیگر کشورها و با هر فرقه ای و مذهبی پرهیز کند. هدف دشمن از بین بردن یک میلیارد و اندی مسلمان در سراسر جهان از طریق خود مسلمانان است که باید مواظب این مکرها بود و با تمدن سازی نوین اسلامی دست رد بر سینه آنها زد. بلاشک وحدت در برابر دشمن در بین فرق اسلامی از جمله شیعه و سنی باعث تمدن سازی شده و مشت محکی بر دهان دشمنان اسلام ، تشیع و تسنن است. این نظر کلیه صاحب نظران این حوزه از جمله مقام معظم رهبری (دامت برکاته) است .
۱ – تعریف «تمدن»
تمدن در لغت به معنای شهرنشینی و خویشاوند مدینه است. بنابراین مدینه یعنی شهر و تمدن یعنی وابستگی به شهر. برای تمدن تعاریف گوناگونی بیان شده و در بین اندیشمندان این رشته اختلاف نظراتی هر چند کوچک وجود دارد. از نظر هنری لوکاس تمدن پدیده ای به هم تنیده است که همه رویدادهای اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و حتی هنر و ادبیات را در بر میگیرد.(۱)
آرنولد توین بی ، تمدن را حاصل نبوغ اقلیت نوآور یعنی طبقه ممتازی در جامعه که از هوش ، ابتکار و نوآوری برخوردارند ، در سایه تحولات و سیر تکامل جامعه میداند.(۲)
از نظر ویل دورانت تمدن عبارت است از خلاقیت فرهنگى که خود در نتیجه وجود نظم اجتماعى و حکومت قانون و رفاه نسبى امکان وجود می یابد.(۳)
و از نظر دکتر علی شریعتی تمدن عبارت است از زمینه مساعد و بارآوری که هر استعدادی در آن امکان شکوفا شدن آزادانه خویش را به دست میآورد و یک مساله انتقالی و صادراتی نیست بلکه تمدن یک خودجوشی خودآگاهانه آفریننده و اعجازگر است که باید در انسان پدید آید. یک درجه متعالی فکری و روانی است که باید جامعه را به آن مرحله بالا برد.(۴)
پس به طور کلی میتوان گفت تمدن حاصل تعالی فرهنگ و پذیرش نظم اجتماعی است یعنی خروج از مرحله بادیه نشینی و گام نهادن در شاهراه نهادینه شدن امور اجتماعی است.(5)
۲ – ارتباط تمدن با فرهنگ
گروهی فرهنگ را مترادف تمدن دانسته اند ولی اکثریت اندیشمندان این حوزه ، تمدن و فرهنگ را از هم جدا کرده اند و مقابل یکدیگر قرار داده اند. فرهنگ مجموعه باورها و اعتقادات فرد یا گروهی خاص است. تمدن و فرهنگ با هم ارتباطهایی دارند، ولی ملازمه ندارند. مفهوم فرهنگ وسیعتر و قدیمتر از تمدن است. بنابراین همانگونه که متمدن بی فرهنگ داریم، با فرهنگ بی تمدن نیز بوده است.(۶) دکتر شریعتی فرق بین تمدن و فرهنگ را این طور بیان کرده اند: تمدن مجموعه ی اندوخته ها ، ساخته های معنوی و مادی در طول تاریخ انسان است و فرهنگ عبارت از مجموعه ساخته ها و اندوخته های مادی و معنوی یک قوم یا نژاد خاص در طول تاریخ است. به طور کلی میتوان گفت تمام جوامع دارای تمدن نیستند اما هیچ جامعه ای را نمیتوان یافت که دارای فرهنگ نباشد زیرا فرهنگ قبل از تمدن بوده است .
۳ – تمدن سازی نوین اسلامی
3-1 مفهوم تمدن سازی نوین اسلامی :
مفهوم «تمدن سازی نوین اسلامی» عبارت است از: پیشرفت همه جانبه مظاهر مادی و معنوی مسلمانان در دو بخش ابزاری و سخت افزاری، از قبیل علم، اختراع، اقتصاد، سیاست، اعتبار بین المللی و… و بخش نرم افزاری تمدن اسلامی، به عنوان حاکمیت «سبک زندگی اسلامی» در همه ی مظاهر زندگی؛ بر اساس عقلانیت دینی معرفتی، عقلانیت اخلاقی حقوقی و عقلانیت ابزاری (جهت شکوفا کردن مادیات و دنیای مسلمانان) در جهت پیشرفت دنیوی و سعادت اخروی است. (7)
3-2 دیدگاه آیت الله خامنه ای :
*هدف نهایی نظام اسلامی :
ایجاد امت واحد اسلامی و تمدن اسلامی جدید… است. (بیانات ۲۶/۶/۱۳۹۰)
*شکل گیری تمدن نوین اسلامی :
باید با توجه به «مبانی مشترک تمامی مذاهب اسلامی» و نه ایران شیعی باشد. (بیانات ۲۶/۶/۱۳۹۰)
*تربیت عقلانی، اخلاقی و قانونی :
هدف بعثت نبی مکرم اسلام صلوات الله است که زندگی آسوده و رو به کمال انسان (تمدن نوین اسلامی و تشکیل امت واحده اسلامی) به آنها نیازمند است. (بیانات ۲۹/۴/۱۳۸۸)
*جدایی دیانت از سیاست :
از مظاهر شرک است که تا مسلمانان به تمام ابعاد اسلام که سیاست هم یک بعد مهم آن است، ایمان نیاوردند، وارد اسلام واقعی نشدند. (بیانات ۲۹/۴/۱۳۸۸)
*تمدن نوین اسلامی دارای دو بخش است:
الف) بخش ابزاری یا سخت افزاری که شامل نمودهای پیشرفت میشود؛ از قبیل: علم، اختراع، اقتصاد، سیاست، اعتبار بین المللی و نظایر آن.
ب) بخش نرم افزاری (حقیقی و اساسی) تمدن اسلامی که شامل حاکمیت «سبک زندگی اسلامی» در تمام مظاهر زندگی و حیات مسلمانان است. تحقق هر دو بخش در تمدن نوین اسلامی ضروری است. (بیانات ایشان در جمع دانشجویان، دانش آموزان و سایر جوانان خراسان شمالی، ۲۳/۷/۱۳۹۱)
*سبک و فرهنگ زندگی :
ایشان با تأکید بر اینکه بدون پیشرفت در بخش حقیقی تمدن سازی نوین اسلامی یعنی «سبک و فرهنگ زندگی»، اهداف این تمدن بزرگ محقق نخواهد شد؛ افزودند: متأسفانه ما در این بخش، پیشرفت چشمگیری نداشته و مثل بخش اول یعنی علم و صنعت و نظائر آن پیشرفت نکرده ایم. رهبر انقلاب اسلامی، آسیب شناسی و علت یابی در زمینه عدم پیشرفت لازم در بخش سبک و فرهنگ زندگی را ضروری خواندند و با دعوت از اندیشمندان حوزه و دانشگاه، نخبگان سیاسی و فکری، دستگاههای مرتبط با فرهنگ و تعلیم و نیز جوانان خاطرنشان کردند: در این زمینه باید همه به خود نهیب بزنیم و ضمن تلاش جدی برای آسیب شناسی، به چاره جویی و جستجوی راههای علاج بپردازیم. گفتمانی در زمینه آسیب شناسی و چاره جویی مشکلات موجود در سبک و فرهنگ زندگی بوجود آید، با توجه به نشاط و استعداد جوانان، حتماً درخشندگی ملت ایران در این زمینه نیز، چشم جهانیان را متوجه خود خواهد کرد.
*عقلانیت :
یعنی نیروی خرد انسان را استخراج کردن و آن را بر تفکرات و اعمال انسان حاکم قرار دادن. برای تشکیل مدینه فاضله و امت واحده اسلامی و تمدن بزرگ اسلام، باید عقل را معیار و ملاک قرار بدهیم. اولین کار در این راستا آن است که تقویت نیروی عقل و خرد در جامعه انجام بگیرد. عقلانیت به معنای محافظه کاری، مسامحه و تساهل نیست. یکی از مشکلات بزرگ مسلمانان، به کار نبستن عقل و خرد خدادادی است که سبب خسارتهای مادی و معنوی و دنیوی و اخروی شده و تشکیل امت بزرگ واحد اسلامی را با اخلال مواجه کرده است. (بیانات۲۹/۴/۱۳۸۸)
*علم محوری :
مجاهده علمی و شکستن مرزهای علم، چراغ راه تمدن اسلامی است: فردای بدون علم تاریک است و چراغ راه تحقق تمدن اسلامی، مجاهده علمی است. علم سلطه آور است و جامعه ، صاحب علم را قدرتمند میسازد. باید علم را فراگرفت و بلکه بایسته است تولید کننده و صادر کننده آن شد و به مصرف آن نباید بسنده و دل خوش کرد. روش شناسی تولید علم از نظر ایشان، اجتهاد به معنای مصطلح یعنی استنباط از منابع دینی و رجوع به عقلی است که پشتوانه آن وحی است؛ در این صورت است که تولید علم میتواند در مسیر رشد و اعتلای تمدن اسلامی باشد. در این میان، دشمن از هیچ تلاشی برای عدم تحقق این اصل فروگذار نمیکند و لذا باید ترفندهای دشمن را شناخت.
نکته بسیار مهم در دیدگاه ایشان در باب علم، شکستن مرزهای دانش به وسیله مسلمانان است. تأکید ایشان بر این است که تحجر و جزم گرایی در باب یافته های علمی گذشتگان یا متفکران غربی، آفت اصلی تحقق رشد علمی است و آزاد اندیشی راه برون رفت از این آفت است. (بیانات ۰۹/ ۱۲/ ۱۳۷۹)
*اخلاق :
دین مبین اسلام... خردورزی، اخلاق و حقوق را مایه اصلی فرهنگ صحیح میداند و ما نیز باید به طور جدی به این مقولات بپردازیم وگرنه پیشرفت اسلام و تمدن نوین اسلامی شکل نخواهد گرفت. (بیانات ایشان در جمع دانشجویان، دانش آموزان و سایر جوانان خراسان شمالی، ۲۳/۷/۱۳۹۱)
اخلاق آن هواى لطیفى است که در جامعه ى بشرى اگر وجود داشت، انسانها میتوانند با تنفس او زندگى سالمى داشته باشند. (بیانات۲۹/ ۰۴/ ۱۳۸۸)
*تلاش و ایمان به هدف :
ایشان، تحقق هدف اصلی تعیین شده در هر «مکتب و نظریه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی» را نیازمند اعتقاد و ایمان به آن هدف دانستند و افزودند: بدون اعتقاد جدی و تلاش هیچ هدفی محقق نمیشود.
*مغالطه ضرورت ایدئولوژی زدایی از تمدن اسلامی :
رهبر انقلاب در همین زمینه به مغالطه ای اشاره کردند که برخی فیلسوف نماهای غربی و مقلدان داخلی آنها مطرح میکنند. رهبر انقلاب اسلامی افزودند: این افراد میگویند جامعه را با ایدئولوژی و مکتب نمیشود اداره کرد، اما تمام تجربیات تمدن ساز، نشان میدهد که مکتب، هدایت کننده و اداره کننده حرکات عظیم اجتماعی است و بدون داشتن مکتب و ایدئولوژی، و بدون «ایمان و تلاش و پرداخت هزینه های لازم»، هیچ تمدنی امکان تحقق نمی یابد.
حضرت آیت‌الله خامنه ای افزودند: البته برخی کشورها، بدون ایمان به مکتبی خاص، مقلد تمدن غربند. اینها ممکن است به پیشرفتهای صوری نیز برسند، اما زیانهای بی انتهای ذلت تقلید، آنها را دچار آسیبهای جدی میکند و ریشه آنها را از بین میبرد؛ بنابر این اگر طوفانی بپا شود توانایی استقامت ندارند.
*ضرورت پرهیز کامل از تقلید :
و از آن جمله تقلید از سبک زندگی در تمدن غربی است. ایشان در زمینه پرهیز کامل از تقلید از سبک و سلوک زندگی در تمدن غربی خاطر نشان کردند: ما البته بنای بر غرب ستیزی نداریم، اما براساس بررسی و تحقیق تأکید میکنیم که تقلید از غرب، هیچ ملتی را به جایی نمیرساند. پوسته فرهنگ غربی پیشرفت ظاهری است اما، باطن آن «سبک زندگیِ مادیِ شهوت آلودِ گناه آفرین هویت زدایِ ضد معنویت» است.
*ضرورت اجتناب از سطحی نگری و تحجر
در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی ضرورت اجتناب از سطحی نگری و تحجر و سکولاریزم پنهان لازم است. رهبر انقلاب پرهیز همزمان از «سطحی گرایی و تحجر» و نیز «سکولاریزم» را ضروری دانستند و افزودند: برخی حرفها و تبلیغات ظاهر دینی دارد، اما در باطنش جدایی دین از زندگی را دنبال میکنند.
*ضرورت سلیقه سازی به وسیله هنر
ایشان، با اشاره به تقلید از فرهنگ غربی در برخی مظاهر زندگی در کشور افزودند: باید با فرهنگ سازی لازم، یک حرکت تدریجی در زمینه اصلاح این مسئله ایجاد شود. چنانچه در بخش دیگری از سخنان خود، سوء استفاده گسترده غرب از ابزار هنر بویژه هنرهای نمایشی و سینما را مورد اشاره قرار دادند و افزودند: سیاستمداران غربی با استفاده از این روش، بدنبال سلیقه سازی و ترویج سبک زندگی غربی در جوامع دیگر هستند. ایشان همچنین با استناد تحقیقات به عمل آمده افزودند: آنها در پروژه هایی تعریف شده، و با استفاده از جامعه شناسان، روانشناسان و مورخان، نقاط ضعف ملتها بویژه ملتهای اسلامی را بررسی میکنند و با شناخت راههای تسلط بر آنها، ساخت فیلمهای خاصی را به فیلم سازان سفارش میدهند که در این زمینه همه مسئولان و مردم باید از فرهنگ اصیل خود و کشور، مراقبت کنند. معظم له بر این نکته تأکید دارند که: انقلاب اسلامی دارای توانایی، ظرفیت و انرژی متراکمی است که میتواند همه موانع را از سر راه بردارد و تمدن «ممتاز، متعالی، برجسته و باشکوه» اسلامی را در مقابل چشم همه جهانیان بر پا سازد.(8)
ادامه دارد... ان شاءالله
