تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
شهید مطهری یکی از مشاهیر اسلام شناس معاصر و یکی از بهترین اندیشمندانی است که میتوان از اندیشۀ او برای استخراج الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی استفاده نمود. به عبارت دیگر، از اندیشه و آثار شهید مطهری(ره) میتوان برای تبیین بنیانها و زیرساختهای الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی بهره برد. این ادعا به دو دلیل است:
۱ـ قدرت علمی شهید مطهری(ره) در اسلام شناسی؛
۲ـ تسلط او بر فرهنگ، تمدن و هویت ایرانی.
آثار شهید مطهری(ره) به عنوان اندیشمندی که تقریباً در تمامی علوم اسلامی و همچنین در تاریخ و فرهنگ ایرانی با نگاه میان رشته ای تحقیق نموده و صاحب نظر شده است، میتواند محمل مناسبی برای تبیین بنیان پیشرفت باشد. لذا در پی دست یابی به راهبردهای پژوهشی برای استخراج الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از آثار و آراء استاد شهید مطهری (ره) بهره برده شده است. بر این مبنا تلاش خواهد شد تا با ارائۀ برخی از مهمترین راهبردهای پژوهشی مبتنی بر آثار و آراء این استاد شهید، زمینه برای تحقیقات بیشتر در جهت استخراج الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت فراهم شود. پنج محور پژوهشی زیر، مواردی هستند که مقاله‌ی حاضر به آنها خواهد پرداخت:
۱ـ بازسازی مفاهیم اسلامی مانند سعادت، عدالت، تقوا، زهد، احیای فکر دینی و…
۲ـ شناسایی و تبیین مؤلفه های جامعه دینی مانند: محبت، علم، جهاد، همبستگی و وحدت، پویایی و تحرک، تعادل و…
۳ـ شناسایی و طرح الگوهای جامعۀ دینی مانند: الگوی جامعۀ نبوی، الگوی جامعۀ علوی و الگوی جامعۀ مهدوی (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
۴ـ بازتعریف مفاهیم حکومت اسلامی و ولایت فقیه مانند: بنیانهای سیاسی اسلام، فقاهت، عدالت فقهی، امر به معروف و نهی از منکر، اجتهاد، قدرت، و…
۵ـ تبیین اصول مبنایی تمدن اسلامی مانند: اصل تقدم پیشگیری بر درمان، اصل اصلاح گری مبتنی بر بصیرت، اصل لحاظ نمودن مقتضیات زمان، اصل تعاطف و تراحم و…
آنچه بیان شد، ارائۀ راهبردهای پژوهشی لازم برای استخراج الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت میباشد که محورهای فوق بخش قابل توجهی از این امر را محقق خواهد ساخت.
جوانان تمدن ساز، ذخیره های عظیم الهی
من در اینجا به جوانان عزیز کشورمان، به این سرمایه ها و ذخیره های عظیم الهی و به این گلهای معطر و نوشکفته جهان اسلام، سفارش میکنم که قدر و قیمت لحظات شیرین زندگی خود را بدانید؛ و خودتان را برای یک مبارزه علمی و عملی بزرگ تا رسیدن به اهداف عالی انقلاب اسلامی آماده کنید.
و من به همه مسؤولین و دست اندرکاران سفارش میکنم که به هر شکل ممکن وسایل ارتقاء اخلاقی و اعتقادی و علمی و هنری جوانان را فراهم سازید و آنان را تا مرز رسیدن به بهترین ارزشها و نوآوریها همراهی کنید و روح استقلال و خودکفایی را در آنان زنده نگه دارید. (صحیفه نور، جلد20، صفحه241)
الگوی پیشرفت و تعامل با علوم
مدیر عامل موسسه مطالعات تمدن اسلامی گفت: هدف ما از طرح الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نه برداشتن علوم بلکه مشخص کردن مرزهای تعامل ما با علم امروز است. در حقیقت الگوی پیشرفت یک الگوی برنامهریزی است. و با استناد به کلام امام رحمت الله که «روز غدیر آمده است تا نصب ولایت برای همه زمانها بماند» اظهار کرد: درک متفاوت امام از اسلام؛ «الاسلام هو‌الحکومه» بیان میکند قوانین فقهی برای قوانین حکومت درج شده تا عدالت در جامعه بسط یافته و اجرا شود.
حجت الاسلام سیدمحمدحسین متولی امامی با اشاره به اینکه هر جا و در هر مکانی بخواهیم کار کنیم بایست ابتدا یک الگوی پیشرفت مناسب تعریف کنیم، افزودند؛ الگویی برای پیشرفت جامعه کارآمد خواهد بود که بتواند ذائقه کلی جامعه را عوض نماید. طبق این الگو جامعه باید طوری ساخته شود که خود مردم جامعه ما، به سمت اهداف قانون حرکت نمایند نه آنکه قانون را بر جامعه حاکم کنیم. وی با اشاره به اینکه اولین الگوی پیشرفت ما، با عنوان «مرکز و پیرامون» شکل گرفت، عنوان کردند این الگو بر این اساس نوشته شد که یک قوم بر دیگر اقوام رجحان داده شد و یک شهر به عنوان مرکز انتخاب شود و دیگر شهرها و شهرستانها پیرامون آن قرار بگیرند. در این الگو ابتدا انسان شاخص طراحی میشود و سپس ویژگیهای این انسان شاخص از طریق تقویت جاذبه های توریستی در پیرامون و سفر انسان مرکز به آن، به دیگر بخشهای جامعه تسری مییابد. متولی امامی افزود: هدف ما از طرح الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نه برداشتن علوم بلکه مشخص کردن مرزهای تعامل ما با علم امروز است. در حقیقت الگوی پیشرفت یک الگوی برنامهریزی است. برای طراحی یک الگو چند مرحله را بایست اجرا نماییم:
اولین مرحله مشخص کردن مبنای الگوست. مبنای ما در طراحی الگو همان بینشها و اعتقادات توحیدی ماست که هدف از آن نیل به تربیت توحیدی است.
دومین مرحله، تعیین نرم افزار علمی الگوی پیشرفت است بدین معنا که اگر علم شما علمی خاص باشد، دانشگاه و حوزه شما هم دانشگاه و حوزه خاصی خواهند بود. راههای رسیدن به این علم از طریق فلسفه علم و مباحث آن دنبال میشود.
سومین مرحله تعیین جهت این الگوست. جهت الگو از آن جهت اهمیت دارد که برای ما مشخص میسازد تاریخ به کدام سمت در حرکت است، بر چه اصولی حرکت میکند و هدف تاریخ چیست. این مباحث همگی در رشته فلسفه تاریخ دنبال میشود. اما فی‌الواقع چه کسی میتواند بر آغاز و انجام تاریخ تسلط داشته باشد تا بتواند حرکت آن را مشخص سازد؟ تنها راه برای تعین جهت، ادیان هستند. فقط ادیان هستند که میتوانند جهت تاریخ را مشخص سازند. در غرب رشته باستان شناسی جایگزین ادیان شد و باستان شناسی به جای فلسفه تاریخ نشست.
ایشان در پایان عنوان کردند الگو با قانون متفاوت است. آنچه در جامعه ما بعد از انقلاب اسلامی اتفاق افتاد، قانون سازی به جای الگو سازی بوده است. در حالیکه الگو روح حاکم بر یک تمدن است و برحسب روحیات مردم نوشته میشود. این تعبیر مقام معظم رهبری که میفرمایند: اینکه میگوییم ولایت مطلقه فقیه، باید مطلقه باشد به معنای این نیست که او هر کاری بخواهد میتواند انجام دهد، بلکه به معنای این است که دین در هر زمانی سیلان و جولان دارد و فقیه میتواند در هر زمان برنامهریزی کند. از این رو الگوی پیشرفت، الگویی تدریجی خواهد بود که میتواند در هر یک از مقاطع زندگی روح و حیات ایجاد نماید...
