نقشه راه تمدن نوین اسلامی
اندیشه ی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی
دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، حرکتی زیربنایی، عظیم و تأثیرگذار در نیل به تمدنی است که تحقق آرمانهای اسلامی را در بر میگیرد. گستردگی و تنوع عرصه هایی که الگوی پیشرفت باید آنها را سامان دهد و نیز مراقبت بر در نه غلطیدن به الگوهای توسعه غربی ایجاب میکند را تا قبل از پرداختن به الگوی پیشرفت و «نقشه راه دستیابی به الگو» بایستی مورد دقت قرار گیرد. این الگو مشخص میسازد که نقشه راه از چه ارکان و اجزایی تشکیل یافته و چگونه به هم ارتباط مییابند. جامعیت، انسجام، اعتبار و اسلامیت «روش‌شناسی»، «نقشه» و «الگوی پیشرفت» پیشنهادی بر این امر متوقف است. از اینرو میتوان آن را راهنمای برنامه ریزی و سازماندهی حرکت از آغاز تا انجام دانست.
نقشه راه هرچند به گونه‌ای ماهیت برنامه ای دارد اما به معنای برنامه پیشرفت نیست، بر این اساس الگوی پیشرفت دارای مبنا و هدف اسلامی و در بردارنده نظام عوامل ساده شده حاکم بر پیشرفت است؛ به گونه ای که مسیر کلان حرکت را نیز مشخص میکند؛ برای در برگرفتن همه این ویژگیها میتوان گفت الگوی پیشرفت مورد نظر، «ساز و کار مطلوب حرکت در مسیر پیشرفت و عدالت مبتنی بر فرهنگ اسلامی و متناسب با اقتضائات جامعه ایرانی» است. نقشه راه تدوین الگو در مسیر علمی و عینی برای دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی است؛ در این راستا باید توجه داشت که تبیین مسیر علمی متفرع بر شناخت «نظام عوامل سازنده پیشرفت» و به تبع آن، شناخت «پیکره الگوی پیشرفت» است و این روند علمی محتوای لازم را برای طراحی «برنامه و سازمان تحقق نقشه راه» و به عبارت دیگر «گفتمان سازی و اجرایی سازی نقشه راه» تأمین میکند. در ابتدای تبیین نقشه راه کلان پیشرفت (در کوتاه، میان و بلند مدت) پیش نیاز است، که اهداف و الگوی پیشرفت در کوتاه مدت عبارتند از:
- تبیین ابعاد غرب زدگی و آثار الگو و سبک زندگی غربی،
- نقد علوم انسانی سکولار،
- تحلیل جامع، واقع بینانه و امید بخش از حرکت نظام بعد از انقلاب،
در الگوی پیشرفت از مجموعه اسناد بالادستی و سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری نیز استخراج میشود. و در این راستا موارد فوق از مبانی و اصول الگو در کوتاه مدت هستند. در تعریف اندیشه سازی باید گفت: در اندیشه سازی، استفاده از اندیشه راهبردی موجود نظام جمهوری اسلامی که در قالب اسناد بالادستی و سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری تجلی یافته است که شامل مواردی همچون سیاستهای اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، سیاستهای اجرای اقتصاد مقاومتی، سیاست حاکم بر برنامه‌های توسعه و… میشود.
دستیابی به فلسفه تفکر اسلامی (به گونه ای که خداپرستی، بُعد عقلانیت اجتماعی گردد)، حضور فرآیندی آموزه ها و نهادهای دینی در پیشرفت اسلامی، برخورداری از منطق کلان نگر (ملاحظه نسبت امور) و برخورداری نسبی از نظریه های اسلامی در پاره‌ای از موضوعات اصلی پیش نیاز (مبانی و اصول) الگوی پیشرفت در میان مدت هستند؛ الگوی پیشرفت در میان مدت نیز شامل به کارگیری هوشمندانه و آگاهانه الگوی استخراج شده از تجارب نظام و یکپارچه سازی الگوی حاکم بر اسناد بالادستی میشود. ایجاد شیب مثبت در فرهنگ عمومی (از جمله فرهنگ اقتصاد)، ناامیدی دشمن از توان نفوذ، مهار گسترش ناهنجاریهای اجتماعی (فساد مالی، طلاق، اعتیاد) و اصلاح و ترمیم قوانین و ساختارها نیز از اهداف پیشرفت در میان مدت به شمار میروند.
در توضیح پیش نیازهای الگوی پیشرفت در بلند مدت باید اضافه کرد: امکان دستیابی به فقه حکومتی (فقه اکبر)، حضور نوآورانه (علاوه بر برآیندی و فرآیندی) آموزه ها و نهادهای اسلامی در فرایند پیشرفت، برخورداری از منطق تکاملی (فرا سیستمی) در محاسبه نسبت بین عامل و موضوعات با تکامل بندگی (جهت) و دستیابی فراگیر به علوم انسانی اسلامی پیش نیازهای الگوی پیشرفت در بلند مدت هستند. قدرت محاسبه منطقی نسبت بین آرمان و واقعیت در شرایط مختلف، قدرت طراحی فراگیر برنامه های پیشرفت مبتنی بر الگوی اسلامی، تغییر در منطق عرصه بندیها و ملاک هدفگذاریها در پیشرفت و تحول نظام شاخصها در ارزیابی پیشرفت از مواردی است که در الگوی پیشرفت بلندمدت مطرح میشود. ایجاد شبکه جهانی فکری انقلاب اسلامی، غلبه و تثبیت اسلام ناب در دنیای اسلام، انزوای اسلام آمریکایی و تحقق رو به تکامل تمدن نوین اسلامی نیز اهداف پیشرفت در بلندمدت به شمار میروند...
«حجت الاسلام دکتر علیرضا پیروزمند»
دبیر هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم
